Τι είναι τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά

Με τον όρο “ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες” εννοούμε κάποια συστατικά με γλυκιά γεύση και λίγες ή καθόλου θερμίδες, ή συστατικά που έχουν τόσο γλυκιά γεύση που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολύ μικρές ποσότητες, με αποτέλεσμα να αποδίδουν αμελητέες θερμίδες. Αυτό συμβαίνει γιατί μπορεί να έχουν 200 ή 300 φορές μεγαλύτερη γλυκύτητα από τη ζάχαρη (π.χ. στέβια). Τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά χρησιμοποιούνται σε πλήθος προϊόντων, όπως τρόφιμα και ποτά, σε τσίχλες, παγωτά, γιαούρτια, αρτοσκευάσματα, κρέμες, επιδόρπια, αναψυκτικά, πιο ελαφριές εκδοχές προϊόντων (light), κλπ. Ορισμένες φορές χρησιμοποιούνται και στην φαρμακοβιομηχανία για να βελτιώσουν την γεύση σε φάρμακα. Τέλος, τα συναντάμε στο ράφι του σούπερ μάρκετ, ως πρόταση εναλλακτική της ζάχαρης και του μελιού για τα ροφήματά μας (βλ. στέβια, ασπαρτάμη, ζαχαρίνη), ή και για γλυκά που παρασκευάζουμε.

Κάθε ένα από τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά έχει διαφορετικό γευστικό προφίλ. Αυτό επιτρέπει στη βιομηχανία να κάνει συνδυασμούς σε είδος και ποσότητα, ώστε να προκύπτει η επιθυμητή γλυκιά γεύση. Λόγω αυτού, όταν επιλέγουμε ένα ολιγοθερμιδικό γλυκαντικό για χρήση στο σπίτι, καλό είναι να έχουμε στο μυαλό μας ότι μπορεί να μην μας ταιριάζουν όλα, αλλά να πρέπει να κάνουμε διάφορες δοκιμές και να έχουμε υπομονή.

Διαφορά ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών και παραδοσιακών γλυκαντικών

Οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ουσίες αποδίδουν ελάχιστες ή και καθόλου θερμίδες και οι πιο συχνές είναι οι εξής: ακεσουλφάμη-Κ, στέβια, ασπαρτάμη, κυκλαμικό οξύ, ζαχαρίνη, σουκραλόζη, γλυκοζίτες στεβιόλης (στέβια).

Οι παραδοσιακές γλυκαντικές ύλες αποδίδουν θερμίδες όπως και η γνωστή μας ζάχαρη- εφόσον περιέχουν υδατάνθρακες και σάκχαρα- και, ως εκ τούτου, έχουν επίδραση στον οργανισμό όπως η ζάχαρη. Τέτοιες είναι: η επιτραπέζια ζάχαρη (σακχαρόζη), το μέλι, η μαύρη ζάχαρη, η μελάσα, η φρουκτόζη, το σιρόπι σφενδάμου, το ζαχαροκάλαμο, το νέκταρ αγαύης, η ζάχαρη ζαχαροπλαστείου.

Η ασφάλεια των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών και τα “Έψιλον” (Ε)

Η πρώτη ολιγοθερμιδική γλυκαντική ουσία που ανακαλύφθηκε ήταν η σακχαρίνη, το 1879. Από τότε έχουν ανακαλυφθεί πολλές ακόμα και χρησιμοποιούνται ευρέως. Για να μπορούμε να ελέγχουμε την ασφάλειά τους, χρησιμοποιούμε ένα μέτρο που λέγεται ADI (Acceptable Daily Intake- Αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη) και ορίζει την ποσότητα του γλυκαντικού που μπορεί να καταναλώνει ένας άνθρωπος εφ’ όρου ζωής και καθημερινά, χωρίς να δημιουργηθεί πρόβλημα στον οργανισμό του. Μετριέται σε mg ανά Kg σωματικού βάρους ανά ημέρα. Έτσι, μια γυναίκα 60 κιλών θα μπορούσε να καταναλώνει καθημερινά και για ολόκληρη τη ζωή της 280 ταμπλέτες επιτραπέζιου γλυκαντικού ή 20 κουτάκια αναψυκτικών με ολιγοθερμιδικό γλυκαντικό την ασπαρτάμη! Καταλαβαίνουμε ότι είναι απίθανο να φτάσει κανείς αυτές τις ποσότητες.

Όλες οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες αναγράφονται πάνω στις συσκευασίες των τροφίμων ως πρόσθετα. Το γράμμα “Ε” στα πρόσθετα προέρχεται από τη λέξη Ευρώπη και δείχνει ότι η πρόσθετη ουσία είναι ασφαλής για κατανάλωση και επιτρέπεται η χρήση της στη βιομηχανία τροφίμων. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι είναι μύθος πως τα “Ε” πάνω σε μια συσκευασία υποδηλώνουν “κακές” και “βλαβερές” ουσίες, αλλά αντίθετα υποδηλώνουν ότι η εκάστοτε ουσία έχει περάσει αυστηρούς ελέγχους και έχει εγκριθεί από ολόκληρη την ΕΕ. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), διάφορες υποθέσεις για μη ασφάλεια των γλυκαντικών έχουν απορριφθεί. Έτσι, τα δέκα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά που επιρέπονται στην ΕΕ αναφέρονται με τα παρακάτω Ε:

• ακεσουλφάμη-K (E950)

• ασπαρτάμη (E951)
• άλας ασπαρτάμης - ακεσουλφάμης (E962)
• κυκλαμικό και τα άλατά του (E952)
• νεοεσπεριδίνη DC (E959)
• σακχαρίνη και τα άλατά της (E954)
• σουκραλόζη (E955)
• θαυματίνη (E957)
• νεοτάμη (E961)
• γλυκοζίτες στεβιόλης (Ε960)

Οφέλη από την χρήση ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών

• είναι ασφαλή
• λιγότερες θερμίδες σε τρόφιμα και ποτά, με διατήρηση της γλυκιάς γεύσης
• δεν περιέχουν σάκχαρα (ζάχαρη) και δεν επηρεάζουν την έκκριση ινσουλίνης
• συμβάλλουν στην ικανοποίηση της αίσθησης γλυκού όταν το χρειαζόμαστε
• βοηθούν στην καλύτερη προσκόλληση στη δίαιτα και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, εφόσον δεν αισθανόμαστε ότι στερούμαστε
• βοηθούν στη στοματική υγεία, λόγω μείωσης ζάχαρης που καταναλώνουμε. Οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες δεν αποικοδομούνται από τα βακτήρια του στόματος, όπως η ζάχαρη, ώστε να παραχθούν οξέα που διαβρώνουν τα δόντια.
• επιλογές light τροφίμων που περιέχουν γλυκαντικά έναντι αρχικής έκδοσης για απόλαυση, χωρίς τις θερμίδες

Ποιοι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν γλυκαντικά

• βρέφη έως 2 ετών, καθώς τα σκευάσματα που προορίζονται για αυτά έχουν πολύ συγκεκριμένες προδιαγραφές
• παιδιά, εφόσον δεν συντρέχει λόγος. Επίσης, το ότι οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες είναι ασφαλείς, δεν σημαίνει ότι είναι καλό τα παιδιά να καταναλώνουν προϊόντα του εμπορίου έναντι των φυσικών. Τα παιδιά έχουν μικρό μέγεθος και μεγάλες ανάγκες, λόγω της ανάπτυξης, οπότε η αναλογία που παίρνουν σε γλυκαντικές ύλες είναι μεγαλύτερη. Και πάλι, είναι πάρα πολύ δύσκολο να ξεπεράσουν τα επιτρεπτά όρια.
• άτομα με φαινυλκετονουρία (PKU), αφού η ασπαρτάμη περιέχει φαινυλαλανίνη, ουσία που ο οργανισμός των ατόμων αυτών δεν μπορεί να διαχειριστεί. Η διάγνωση της PKU γίνεται στη γέννηση του ατόμου. Επίσης, πάντα αναγράφεται πάνω στο τρόφιμο “πηγή φαινυλαλανίνης” για την προστασία των ατόμων αυτών.

Ποιοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν γλυκαντικά

• παιδιά με διαβήτη τύπου 1, με σκοπό την ικανοποίηση της γλυκιάς γεύσης, χωρίς να υπάρχει η πρόσληψη σακχάρων
• ενήλικες
• έγκυες
• θηλάζουσες
• άτομα με προδιάθεση διαβήτη
• άτομα με διαβήτη
• άτομα με διαβήτη κύησης
• άτομα με παχυσαρκία
• γενικός πληθυσμός
• άτομα με καρκίνο ή άλλες ασθένειες

Ο δικός μου προβληματισμός

Συμφωνώ με την επίσημη σύσταση, που αναφέρει ότι δεν πρέπει να το παρακάνουμε με κανένα τρόφιμο, το ίδιο ισχύει και με τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά. Το ότι μπορούμε να απολαμβάνουμε τρόφιμα με γλυκιά γεύση, δεν σημαίνει ότι πρέπει να επαναπαυόμαστε σε αυτό, αλλά να εξερευνούμε τις διατροφικές μας επιλογές και να εκπαιδεύουμε συνεχώς τους γευστικούς κάλυκες της γλώσσας μας, ώστε να μπορούμε να καταναλώσουμε ποικιλία τροφίμων, με οφέλιμες για εμάς ουσίες. Δηλαδή, το να τρώμε και να πίνουμε προϊόντα με γλυκαντικά επειδή έχουν λιγότερες ή καθόλου θερμίδες, δεν μας εγγυάται ότι θα βελτιώσουμε τη σχέση μας με την τροφή και θα πετύχουμε τους στόχους μας, που είναι πάντοτε το ζητούμενο.

Πηγές
“Ολιγοθερµιδικές γλυκαντικές ύλες: ένας ασφαλής σύμμαχος στη διατροφή των ατόμων µε διαβήτη”, Ελληνική Διαβητολογική εταιρεία, https://www.ede.gr/wp-content/uploads/2012/05/oligo.pdf