Σε αυτό το άρθρο αναφερόμαστε στην «ελκώδη κολίτιδα», ένα ιδιοπαθές νόσημα του εντέρου, και στο πώς η διατροφή συμβάλλει τόσο στην εμφάνιση όσο και στην αντιμετώπισή του.
Τι είναι η ελκώδης κολίτιδα;
Πρόκειται για μία ιδιοπαθή χρόνια φλεγμονώδη νόσο του παχέος εντέρου με κλινική πορεία που χαρακτηρίζεται από περιόδους έξαρσης και ύφεσης . Η σοβαρότητα και η εξέλιξη της νόσου διαφέρει από άτομο σε άτομο. Τα κύρια συμπτώματα κατά την έξαρση της νόσου είναι : κοιλιακό άλγος, διάρροια και αίμα στα κόπρανα.
Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση ελκώδους κολίτιδας
Η ακριβής αιτιολογία εμφάνισης της ελκώδους κολίτιδας δεν είναι γνωστή, ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης. Κάποιοι από αυτούς είναι :
- Το κάπνισμα
- Η παχυσαρκία
- Η διατροφή : Μία διατροφή πλούσια σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, κόκκινο κρέας, κορεσμένα και τρανς λιπαρά οξέα και φτωχή σε φρούτα, λαχανικά και φυτικές ίνες έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.
Επιπτώσεις της ελκώδους κολίτιδας
Κατά τις περιόδους έξαρσης της νόσου υπάρχει κίνδυνος υποθρεψίας. Η υποθρεψία μπορεί να είναι αποτέλεσμα:
- Μειωμένης πρόσληψης τροφής λόγω ανορεξίας που προκαλεί η φλεγμονή.
- Αυξημένων απαιτήσεων σε θρεπτικά συστατικά λόγω δυσαπορρόφησης.
- Αλληλεπίδρασης της τροφής με κάποια φαρμακευτική αγωγή.
Διατροφική αντιμετώπιση ελκώδους κολίτιδας σε περίοδο ύφεσης
- Συστήνεται ένα υγιεινό διατροφικό πρότυπο με επαρκείς θερμίδες, μακροθρεπτικά και μικροθρεπτικά συστατικά. Καλή επιλογή αποτελεί μία μεσογειακού τύπου δίαιτα που θα καλύπτει τις ανάγκες του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, συστήνεται μία διατροφή που θα περιλαμβάνει κατά βάση ποικιλία φρούτων και λαχανικών, ψάρια και κοτόπουλο δίχως πολύ λίπος και ελαιόλαδο ως κύρια πηγή λίπους. Από την άλλη, το κόκκινο κρέας, τα γλυκά και τα συσκευασμένα τρόφιμα συστήνεται να μην καταναλώνονται σε συχνή βάση.
- Συστήνεται η αποφυγή τροφίμων τα οποία περιέχουν trans λιπαρά οξέα (επεξεργασμένα τρόφιμα) καθώς και αυτών που περιέχουν ω6 λιπαρά οξέα (ξηροί καρποί, σπόροι, τόφου και σόγια, φυτικά λάδια).
- Αν υπάρχει δυσανεξία σε κάποιο τρόφιμο (συχνά σε γαλακτοκομικά, βότανα, μπαχαρικά, τηγανητά, τρόφιμα που προκαλούν αέρια και τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες), αυτό αφαιρείται για κάποιο χρονικό διάστημα από τη διατροφή και έπειτα επανεισάγεται για επανέλεγχο.
- Σε περίπτωση ανεπάρκειας σε μικροθρεπτικά συστατικά (κυρίως ψευδάργυρος, βιταμίνη D, φολικό οξύ) συστήνεται η χορήγηση συμπληρώματος.
Διατροφική αντιμετώπιση ελκώδους κολίτιδας σε περίοδο έξαρσης
Συστήνεται μία εξατομικευμένη διατροφή με στόχο την εξασφάλιση μιας καλής κατάστασης θρέψης και την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Πιο συγκεκριμένα συστήνεται:
- Η κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων
- Η επαρκής ενυδάτωση
- Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε πρωτεΐνη όπως ψάρι, κοτόπουλο
- Η κατανάλωση αμυλούχων τροφίμων όπως πατάτα και ρύζι
- Η αποφυγή διαιτητικών ινών όπως φρούτα με φλούδα, λαχανικά και ολικής άλεσης προϊόντα
- Η αποφυγή πικάντικων και τηγανιτών τροφίμων
- Η αποφυγή μπαχαρικών
- Η αποφυγή τροφίμων που προκαλούν αέρια όπως μπρόκολο, κουνουπίδι, όσπρια
Τέλος, όπως και στις περιόδους ύφεσης, συστήνεται η χορήγηση συμπληρωμάτων μικροθρεπτικών συστατικών όταν υπάρχει ανεπάρκεια, καθώς και προβιοτικών για επαγωγή της ύφεσης.
Τεχνητή διατροφή στην ελκώδη κολίτιδα
Χρησιμοποιείται η εντερική διατροφή ως μέσο πρόληψης και αντιμετώπισης ανεπαρκειών ή κακή θρέψης, συνήθως σε έξαρση της νόσου, και ως μέσο για την επίτευξη της ύφεσης σε παιδιατρικούς ασθενείς. Η παρεντερική διατροφή χορηγείται σε περίπτωση που η εντερική δεν είναι ανεκτή ή δεν επιτυγχάνει ικανοποιητική ανάπτυξη στα παιδιά.
Βιβλιογραφία
Bischoff SC, Bager P, Escher J, Forbes A, Hébuterne X, Hvas CL, Joly F, Klek S, Krznaric Z, Ockenga J, Schneider S, Shamir R, Stardelova K, Vranesic Bender D, Wierdsma N, Weimann A. ESPEN guideline on Clinical Nutrition in inflammatory bowel disease. Clin Nutr. 2023 Mar;42(3):352-379. doi: 10.1016/j.clnu.2022.12.004. Epub 2023 Jan 13. PMID: 36739756.